การบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติแนวพุทธ ของพระสงฆ์ในจังหวัดลำปาง

Abstract

การวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิด ทฤษฎีในการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์ สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง ๒) เพื่อศึกษากระบวนการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติ ปัญหา อุปสรรค และความสาเร็จของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง และ ๓)เพื่อเสนอแนวทางการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติแนวพุทธของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง เป็นการวิจัยผสมเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย คือ พระสังฆาธิการที่เป็นกลุ่มแกนนาที่ทางานด้านอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและประชาชนผู้มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมและการสัมภาษณ์ ผลการศึกษาวิจัยพบว่า การบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติแนวพุทธของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง ได้อาศัยแนวคิดและทฤษฎีในการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามหลักอริยสัจ ๔ คือ การพิจารณาถึงเหตุปัจจัย อาศัยศรัทธาผสมผสานกับวัฒนธรรมท้องถิ่นในการกระตุ้นให้ชุมชนได้ตระหนักรู้ในการบริหารจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมได้อย่างถูกต้อง อีกทั้งยังมีการสอดแทรกพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา เช่น การสืบชะตาป่า บวชป่า ฯลฯ เพื่อให้ชุมชนได้รู้จักความกตัญญูตกเวทีต่อธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เข้าใจหลักปฎิจจสมุปบาทความสัมพันธ์ระหว่างธรรมชาติกับมนุษย์ ไม่เบียดเบียนธรรมชาติ เพื่อเป็นการดูแล รักษาและป้องกันภัยที่จะเกิดแก่การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งในการบริหารจัดการได้ใช้หลักอปริหานิยธรรมในการปรึกษาหารือสร้างความสามัคคีในหมู่คณะหรือชุมชนในการจัดกิจกรรมร่วมกันหน่วยงานองค์กรต่างๆ ส่วนพระสงฆ์ได้ใช้หลักพรหมวิหาร ๔ และภาวะผู้นาทางใจแก่ชุมชนในการจัดศาสนพิธีกรรมที่สอดคล้องกับชุมชน เป็นการทานุบารุงศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น ให้ชุมชนได้เข้าใจถึงคุณค่าของธรรมชาติหรือคุณค่าทางด้านจิตใจมากกว่าคุณค่าทางด้านวัตถุ ส่วนปัจจัยที่ส่งผลต่อยุทธศาสตร์ในการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติแนว พุทธของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง เพื่อพัฒนาชุมชนและสร้างจิตสานึกในความรักและหวงแหน ทรัพยากรธรรมชาติ การสร้างปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ชุมชน และสิ่งแวดล้อมกลับคืนสู่ท้องถิ่นที่อุดม สมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พบว่ามีปัจจัยอยู่ ๒ อย่าง คือ ๑. ปัจจัยภายใน คือ ปัจจัยที่มีผลโดยตรงต่อการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติ ๒. ปัจจัยภายนอก คือปัจจัยทางโครงสร้างทางสังคม ทาให้วิถีชีวิตชุมชนผันแปรไปตามสภาพเศรษฐกิจที่มุ่งพัฒนาทางวัตถุ การแสวงหาผลประโยชน์จากการทาลายทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมเพื่อนาไปสู่การแลกเปลี่ยนเป็นเงินตราหรือการบุกรุกทาลายทรัพยากรธรรมชาติเพื่อนามาใช้เป็นสิ่งปลูกสร้าง ซึ่งโครงสร้างระบบเศรษฐกิจได้สร้างความขัดแย้งและสิ่งผลต่อต่อบุคคล ชุมชน และสิ่งแวดล้อม แม้บทบาทภิกษุสงฆ์ในการเป็นภาวะผู้นาและปฏิบัติศาสนกิจ ในการกาหนดทิศทางการดาเนินชีวิต ของชุมชน ให้รู้จักใส่ใจต่อตนเอง ชุมชน และธรรมชาติ แต่ยังมีปัจจัยที่อาจจะผลต่อความสาเร็จและ ล้มเหลวต่อการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติ จากการวิจัยพบว่า เงื่อนไขที่มี อิทธิพลต่อการปฏิบัติงาน คือ ความเข้าใจในคุณค่าของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การสร้างภาวะผู้นา ชุมชนเพื่อเกิดความสามัคคี การมีส่วนร่วมระหว่างพระสงฆ์ ชุมชนและสิ่งแวดล้อม การสร้างอุดมการณ์ในการบริหารจัดการทรัพยากรในท้องถิ่นเกิดการบูรณาการทั้งความรู้สมัยใหม่และภูมิปัญญา ความต่อเนื่องในการปฏิบัติหน้าที่ ขาดการติดต่อประสานงานกับหน่วยงานหรือองค์กรที่เกี่ยวข้องและขาดงบประมาณในการบริหารจัดการทรัพยากร เงื่อนไขดังกล่าวได้ส่งผลต่อการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติแนวพุทธของพระสงฆ์ในจังหวัดลาปาง เพราะฉะนั้นการพัฒนาชุมชนต้องขจัดจุดที่เป็นอุปสรรคขัดต่อการปฏิบัติงาน และเร่งส่งเสริมจุดเด่นให้มีศักยภาพเพิ่มมากยิ่งขึ้น เพื่อเป็นการพัฒนาการบริหารจัดการเชิงพุทธศาสตร์สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติให้ยั่งยืนแก่ชุมชน และเป็นต้นแบบแก่ชุมชนอื่นในการนาไปประยุกต์ใช้เพื่อให้เกิดความสมดุลระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ