รูปแบบการส่งเสริมการเรียนรู้แก่ผู้สูงอายุหลังวัยเกษียณในการดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนาของอำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น

Abstract

การวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์คือ ๑) เพื่อศึกษาสภาพทั่วไปของการส่งเสริมการเรียนรู้แก่ผู้สูงอายุหลังวัยเกษียณของอาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ๒) เพื่อศึกษาการดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนา และ ๓) เพื่อเสนอรูปแบบการส่งเสริมการเรียนรู้แก่ผู้สูงอายุหลังวัยเกษียณในการดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนาของอาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสาคัญ ได้แก่ ผู้สูงอายุซึ่งเป็นสมาชิกสมาคมข้าราชการบาเหน็จบานาญและผู้สูงอายุจังหวัดขอนแก่น โดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ๑) สมาชิกสมาคมข้าราชการบาเหน็จบานาญและผู้สูงอายุจังหวัดขอนแก่น จานวน ๑๐ คน ๒) ครอบครัวผู้สูงอายุจานวน ๑๐ คน ๓) เจ้าหน้าที่ภาครัฐผู้เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ จานวน ๕ คน และ ๔) พระสงฆ์ จานวน ๕ รูปรวมทั้งสิ้น จานวน ๓๐ รูป/คนเครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง การสนทนากลุ่ม (Focus Group) ระดมความคิดร่วมกันการสัมภาษณ์ การวิเคราะห์ข้อมูลบรรยายเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า ๑. สภาพทั่วไปของการส่งเสริมการเรียนรู้แก่ผู้สูงอายุหลังวัยเกษียณของอาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น พบว่า มีการส่งเสริมกิจกรรมด้านการดูแลสุขภาพ การออกกาลังกาย การเต้นรา การขับร้องเพลง การส่งเสริมการแต่งกายตามนโยบายของจังหวัด กิจกรรมการกุศล การสนับสนุน ส่งเสริมและเปิดโอกาสให้สมาชิกประกอบอาชีพหารายได้เสริม รวมถึงกิจกรรมการท่องเที่ยว ทัศนศึกษาดูงานแหล่งเรียนรู้ต่างๆ เพื่อส่งเสริมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากสถานที่จริง นอกจากนี้การที่จะขับเคลื่อนให้กิจกรรมดังกล่าวสาเร็จได้จาเป็นต้องการอาศัยการส่งเสริมจากกระทรวงตลอดถึงหน่วยงานและองค์กรทางสังคม ๒. การดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนามีความหลากหลาย แต่จากผลการวิจัย พบว่า หลักภาวนา ๔ สามารถนามาปรับใช้กับการพัฒนาชีวิตให้มีความเจริญงอกงาม อันประกอบด้วย ๔ ประการ คือ ๑) กายภาวนา ๒) สีลภาวนา ๓) จิตตภาวนา และ ๔) ปัญญาภาวนา ๓. รูปแบบการส่งเสริมการเรียนรู้แก่ผู้สูงอายุหลังวัยเกษียณในการดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนาของอาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น พบว่า KSCP AGING MODEL ประกอบด้วยกิจกรรม ๔ ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ ๑ กายภาวนา (K: Kaya) คือ จัดกระทาฐานข้อมูลต่างๆ เกี่ยวกับสมาชิกสมาคมฯ ขั้นตอนที่ ๒ สีลภาวนา (S: Sila) คือ รวบรวม และจัดทาองค์ความรู้ที่เป็นประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ ขั้นตอนที่ ๓ จิตตภาวนา (C: Citta) คือ จัดพื้นที่สนับสนุนการเรียนรู้ในการดารงชีวิตอย่างมีความสุขตามแนวทางพระพุทธศาสนา ขั้นตอนที่ ๔ ปัญญาภาวนา (P: Panna) คือ สร้างความต่อเนื่องทางกิจกรรมโดยการกระตุ้นให้สมาชิกค้นหาความรู้เพิ่มเติม จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ประสบการณ์ และองค์ความรู้ที่ได้จากการสืบค้น ที่สาคัญการส่งเสริมการเรียนรู้สาหรับผู้สูงอายุจาเป็นต้องอาศัยปัจจัย ๓ อย่าง คือ ๑) การส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยตนเอง ๒) การส่งเสริมการเรียนรู้จากชุมชน ๓) การส่งเสริมการเรียนรู้จากเครือข่ายทางสังคม