กระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านศิลปวัฒนธรรมเชิงพุทธในสังคมไทย

Abstract

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ (๑) เพื่อศึกษาคุณค่าขององค์ความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรมที่มีต่อการสร้างจิตสำนึก (๒) เพื่อศึกษาวิเคราะห์กระบวนการสร้างจิตสำนึกด้านศิลปวัฒนธรรมเชิงพุทธของวัดและชุมชนในจังหวัดพิษณุโลก (๓) เพื่อสังเคราะห์กระบวนการสร้างจิตสำนึกจากศิลปวัฒนธรรมเชิงพุทธเพื่อการพัฒนาสังคมไทยใช้พื้นที่วิจัยหลักคือวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก พื้นที่รองได้แก่อำเภอที่มีศิลปวัฒนธรรมเด่นในจังหวัดพิษณุโลก ใช้เอกสารปฐมภูมิโดยพระไตรปิฎกและเอกสารทุติยภูมิโดยหนังสือ ตำรา รายงานการวิจัย ภาพถ่าย บทสัมภาษณ์และการสัมมนากลุ่มเฉพาะ ใช้เครื่องมือวิจัยประกอบด้วย (๑) แบบสรุปเอกสาร (๒) แบบสำรวจ (๓) แบบสัมภาษณ์ (๔) แบบสอบถามปลายเปิด วิเคราะห์ข้อมูลเชิงสถิติพรรณนา (descriptive statics) ผลการวิจัย พบว่า องค์ความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรมมีประเภทสถาปัตยกรรม ประติมากรรม จิตกรรม และเทศกาลประเพณีที่สื่อถึงธรรม ให้คุณค่าทางพุทธิศึกษา ทางจริยศึกษา ทางหัตถศึกษา มีกระบวนการสร้างจิตสำนึกบน (๑) ความรู้บน (๒) กิจกรรม (๓) ข้อบังคับ (๔) เครือข่าย และ (๕) การบริหารจัดการ ใช้กับแหล่งสร้างจิตสำนึก ๖ แหล่ง คือ (๑) จากตนเอง โดยที่ตนเองได้ศึกษาเรียนรู้และประสบพบเห็น (๒) จากครอบครัว โดยที่พ่อแม่จะอบรมสั่งลูกหลานหรืออนุชนจากครอบครัว (๓) จากโรงเรียน/สถาบันการศึกษา (๔) จากวัด/ศาสนา (๕) จากรัฐ/ชาติ และ (๖) สถาบันพระมหากษัตริย์ ทำการสังเคราะห์การสร้างจิตสำนึกบนฐาน (๑) ศิลปวัฒนธรรมเชิงพุทธ (๒) คำสอนทางศาสนา (๓) วัฒนธรรมองค์กร (๔) วงกว้างระดับโลกที่มั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน