การศึกษาแนวคิดเรื่องสัมมาชีพ และความรับผิดชอบในพระพุทธศาสนา

Abstract

รายงานการวิจัยนี้มี ๓ วัตถุประสงค์ คือ (๑) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องสัมมาชีพใน พระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องความรับผิดชอบในพระพุทธศาสนา (๓) เพื่อศึกษาคุณค่า เกี่ยวกับสัมมาชีพและความรับผิดชอบในพระพุทธศาสนา การศึกษาวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยศึกษาข้อมูลขั้นปฐมภูมิ (Primary Sources) คือพระไตรปิฎก อรรถกถา ฉบับภาษาไทยและฉบับภาษาบาลีของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และ ศึกษาข้อมูลขั้นทุติยภูมิ (Secondary Sources) ที่เป็นวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนา ตำราวิชาการ เอกสารวิชาการ และเอกสารวิจัยที่เกี่ยวข้อง เป็นต้น และนำเสนอเชิงพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า สัมมาชีพ คือ การดำรงชีพที่มีความบริสุทธิ์ทั้งกาย, วาจา และใจ โดยไม่ก่อให้เกิดความ เดือดร้อนทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น พุทธธรรมที่ส่งเสริมให้เกิดสัมมาชีพประกอบด้วยหลักศีล ๕ หลักอิทธิบาท ๔ หลักจักร ๔ หลักอริยทรัพย์ ๗ และหลักมรรค ๘ การจัดการทรัพย์นั้นมี ๒ ส่วน คือ ๑) การจัดการทรัพย์ภายนอก ประกอบด้วยหลักการแสวงหาทรัพย์ หลักการบริหาร หลักการออม ทรัพย์ และหลักการใช้ทรัพย์ ๒) การจัดการทรัพย์ภายในคืออริยทรัพย์ ๗ เน้นปัญญาเป็นที่ตั้ง เป้าหมายของสัมมาชีพมี ๓ ระดับคือ ระดับบุคคล, ระดับสังคม และระดับขั้นสูงสุดคือการบรรลุพระ นิพพาน แนวคิดความรับผิดชอบในพระพุทธศาสนานั้นเริ่มต้นจากการบำเพ็ญพุทธกิจของ พระพุทธเจ้าทั้ง ๓ ด้าน และพุทธกิจ ๕ ที่พระพุทธองค์ทรงบำเพ็ญตลอด ๔๕ พรรษา เพื่อมุ่ง ประโยชน์ เกื้อกูล และความสุขของมวลมนุษย์ ความรับผิดชอบจึงเป็นภาระกิจที่บุคคลพึ่งปฏิบัติตาม หน้าที่ต่อบุคคลอื่น ทั้งภายในและภายนอกครอบครัว หลักพุทธธรรมที่ส่งเสริมให้เกิดความรับผิดชอบ ประกอบด้วยหลักความกตัญญูกตเวที หลักพรหมวิหารธรรม หลักฆราวาสธรรม หลักสังคหวัตถุ หลักทิศ ๖ หลักสัปปุริสธรรม หลักอปริหานิยธรรม และหลักอารยวัฒิ คือ หลักของสังคมในอุดมคติ คุณค่าของสัมมาชีพและความรับผิดชอบตามหลักของพระพุทธศาสนามี ๕ อย่าง ได้แก่ (๑) คุณค่าในระดับปัจเจกบุคคล คือ บุคคลควรปฏิบัติตามหลักทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ โดยงดเว้นจาก อบายมุข และตั้งตนอยู่ในหลักกุลจิรัฏฐิติธรรม (๒) คุณค่าต่อสถาบันครอบครัว แบ่งได้ ๔ ข้อ ได้แก่ ๑) คุณค่าในด้านมาตรการสร้างเศรษฐสมบัติของครอบครัว คือ ช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งของ ข ครอบครัวตามหลักทิศ ๖ ๒) คุณค่าในด้านการป้องกันความเสื่อมของครอบครัว คือ การปฏิบัติตาม หลักกุลจิรัฏฐิติธรรม ประกอบด้วยการแสวงหาของที่หาย, ซ่อมแซมของเก่า, รู้จักบริโภค และตั้งคนดีเป็นพ่อบ้านแม่เรือน ๓) คุณค่าในมาตรการด้านการบริหารโภคทรัพย์ของครอบครัว คือ ยกย่องบุคคลผู้มีคุณธรรมให้เป็นผู้นำครอบครัว ๔) คุณค่าในมาตรการ การแก้ไขปัญหาภายใน ครอบครัว คือ ป้องกันสมาชิกในครอบครัวจากอบายมุข ๖ (๓) คุณค่าต่อระบบเศรษฐกิจ คือ การนำ หลักสัมมาชีพเต็มพื้นที่มาเป็นเป้าหมายและดัชนีชี้วัดการพัฒนาเศรษฐกิจ (๔) คุณค่าต่อสิ่งแวดล้อม คือ รู้จักการใช้ทรัพยากรอย่างรู้คุณค่าและดำเนินชีวิตภายใต้หน้าที่และความรับผิดชอบต่อทุกสรรพ สิ่ง และ (๕) คุณค่าด้านการสร้างนวัตกรรมเทคโนโลยี คือ เน้นการประดิษฐ์และการใช้เทคโนโลยีเพื่อ แก้ปัญหาและอนุรักษ์ธรรมชาติ ดังนั้น คุณค่าของสัมมาชีพและความรับผิดชอบตามแนวพระพุทธศาสนาจึงเป็นฐาน ความคิดให้กับองค์กรภาคธุรกิจ สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม