การสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธ ของเครือข่ายป่าชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Abstract

การวิจัยเรื่อง “การสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธของเครือข่ายป่าชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ” มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิดและกระบวนทัศน์การสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธ (๒) เพื่อวิเคราะห์รูปแบบการสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธ ๓) เพื่อศึกษาปัญหาอุปสรรคและแนวทางการสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธของเครือข่ายป่าชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ผู้วิจัยเลือกใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยการใช้วิธีการสัมภาษณ์ (Interview) การสังเกตการณ์ (Observation) และการสนทนากลุ่ม จากกลุ่มตัวอย่างประชากร จากป่าชุมชนทั้ง 6 แห่ง ใช้กลุ่มตัวอย่างประชากร คือ พระสงฆ์ เครือข่ายป่าชุมชน ตัวแทนข้าราชการในพื้นที่ ผู้นาชุมชน และประชาชนทั่วไป ใช้วิธีการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จานวน 72 รูป/คน แล้วนาข้อมูลมาเขียนพรรณนาเชิงวิเคราะห์ ผลการวิจัย พบว่า ๑) แนวคิดและกระบวนทัศน์การสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติเชิงพุทธเกี่ยวข้องกับ (๑) หลักกตัญญู คือการสอนให้มนุษย์มีทัศนคติและการปฏิบัติด้วยท่าทีที่ถูกต้องต่อธรรมชาติ รู้จักตระหนักในคุณของธรรมชาติสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างยิ่ง (๒) หลักสันโดษ ใช้เป็นหนทางในการเยียวยาธรรมชาติทั้งภายในและภายนอกตัวมนุษย์ ทาให้ไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เพราะมนุษย์ ธรรมชาติ และสังคม ต้องประสานและเกื้อกูลกัน (๓) และหลักมัชฌิมาปฏิปทาใช้เป็นหลักการใช้สอยทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างมีคุณค่า เพื่อปลูกฝังจิตสานึกให้ประชาชนได้เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม และวิธีการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติให้ยั่งยืน ๒) รูปแบบและกระบวนการสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติ มี ๔ ประการ ได้แก่ การใช้กฎระเบียบทางสังคมการมีส่วนร่วมเครือข่ายขององค์กรต่างๆ การอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าชุมชน และการจัดสรรผลประโยชน์จากป่าชุมชน ๓) ปัญหาอุปสรรคและแนวทางการสร้างความสมดุลและการรักษาต้นทุนทางธรรมชาติ ขาดการใช้ประโยชน์จากป่าอย่างเกื้อกูลและการประยุกต์ใช้ความเชื่อพิธีกรรมทางศาสนา การสร้างเทคโนโลยีการจัดการป่า เช่น การปลูกป่า ๓ อย่าง เพื่อประโยชน์ ๔ อย่าง และขาดการสร้างเครือข่ายกับองค์กรหรือชุมชนนอกพื้นที่ และการส่งเสริมการใช้ภูมิปัญญาอนุรักษ์ป่าชุมชนบนฐานเศรษฐกิจพอเพียง จึงควรมีแนวทางการส่งเสริมบทบาทพระสงฆ์ในการบูรณาการหลักศาสนธรรม ศาสนพิธี และเครือข่ายการสร้างกระบวนการทางสังคมเพื่อการเรียนรู้ ให้เกิดการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้การจัดการป่าชุมชน ให้มีผลต่อการผลักดันต้นทุนทางทรัพยากรธรรมชาติทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ให้มั่นคงและยั่งยืน