การวิเคราะห์ผลกระทบสถานะบทบาทและองค์ความรู้ของประเพณี ฮีตสิบสองคองสิบสี่ในจังหวัดขอนแก่น

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดและการปฏิบัติตามฮีตสิบสองคองสิบสี่ในจังหวัดขอนแก่น ๒) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาของการเปลี่ยนแปลงประเพณีฮีตสิบสองคองสิบสี่ในจังหวัดขอนแก่น ๓) เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบสถานะบทบาทองค์ความรู้ของประเพณีฮีตสิบสองคองสิบสี่ในจังหวัดขอนแก่น เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน ๑๗ รูป/คน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้วิธีการพรรณนาวิเคราะห์ (Descriptive Analysis) ตามหลักอุปนัยวิธี (Inductive method) โดยยึดวัตถุประสงค์เป็นแนว ผลการวิจัยพบว่า ๑. ฮีตสิบสองคองสิบสี่เป็นแบบแผนและแนวทางดำเนินชีวิต(Way of life) ที่มุ่งไปในด้านศีลธรรมประเพณีที่ถูกผิดมากกว่าด้านอาชีพ ฮีต ๑๒ คอง ๑๔ มีอิทธิพลต่อวิถีคนอีสาน และประเพณี ฮีต ๑๒ ชาวอีสานโบราณถือว่าเป็นหน้าที่ของทุกคนที่จะต้องร่วมมือกันทำอย่างจริงจังส่วนคอง ๑๔ นั้นเป็นแนวปฏิบัติตามหน้าที่เพื่อความดีงามของตนและส่วนรวม ๒. สาเหตุที่มีผลกระทบต่อประเพณีฮีตสิบสองครองสิบสี่ในจังหวัดขอนแก่น ประกอบด้วยสาเหตุสำคัญดังนี้ ๑) การเพิ่มขึ้นของประชากร ทำให้เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรมเป็นพหุวัฒนธรรม ๒) การขยายตัวของบ้านเมืองและชุมชน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในวิถีชุมชนคนต้องการที่อยู่อาศัยและที่ทำกินทำให้มีการบุกรุกป่าชุมชนซึ่งเป็นสถานที่ประดิษฐานศาลปู่ตา ส่งผลทำให้ขาดความเคารพยำเกรงต่อสถานศักดิ์ที่นับถือกันมา ๓) การใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ การเข้าถึงความรู้ทางวัฒนธรรมผ่านเทคโนโลยีสมัยใหม่เช่นการฟังเทศน์มหาชาติผ่านสื่อเทคโนโลยีที่ทันสมัย ทำให้คนยุคใหม่ไม่เห็นความสำคัญในสืบทอดวัฒนธรรมประเพณีดั่งเดิมไว้ ๔) การเปลี่ยนแปลงทางสังคมทำให้วิถีวัฒนธรรมชุมชนแบบดั่งเดิมก็หายไป และมีข้อจำกัดในเรื่องของเวลาทำงานที่ไม่สอดคล้องกับวิถีวัฒนธรรมแบบดั่งเดิม ๓. สาเหตุทั้ง ๔ ประการดังที่กล่าวมาเป็นผลกระทบต่อสถานะบทบาท และองค์ความรู้ของประเพณีในฮีตสองครองสิบสี่ จังหวัดขอนแก่น ใน ๓ ด้านดังนี้ ๑) ด้านการอนุรักษ์ประเพณีฮีตสิบสองครองสิบสี่ของชุมชน ๒) ด้านการมีส่วนร่วมของชุมชนในการอนุรักษ์ประเพณีฮีตสิบสองครองสิบสี่ ๓) ด้านแนวทางการส่งเสริมมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ประเพณีฮีตสิบสองครองสิบสี่