กุศโลบาย : ศึกษาการใช้ปัญญาเพื่อการแก้ไขปัญหาที่ปรากฏ ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract

ในงานวิจัยฉบับนี้ผู้วิจัยมุ่งที่จะศึกษาวิเคราะห์แนวคิดเรื่องกุศโลบาย : ศึกษาการใช้ปัญญาเพื่อการแก้ไขปัญหาที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทโดยผู้วิจัยกำหนดวัตถุประสงค์ไว้ ๒ ประการ (๑) เพื่อศึกษาบริบทแนวคิดเรื่องกุศโลบายในคัมภีร์ของพุทธศาสนาเถรวาท (๒) เพื่อศึกษาการประยุกต์ใช้กุศโลบายเพื่อแก้ไขปัญหาชีวิต ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดเรื่องกุศโลบายที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทเป็นกรอบแนวคิดว่าด้วยการนำเทคนิคและวิธีการบางอย่าที่สามารถนำมาแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นได้ โดยคำว่ากุศโลบายนั้นหมายถึงวิธีการที่เหมาะสมมีบ่อเกิดมาจากการคิดหรือสติปัญญาที่เรียกว่าโยนิโสมนสิการและความต้องการที่ออกจากปัญหาโดยวิธีการคิดที่จัดว่าเป็นกุศโลบายนั้นมีอยู่ ๑๐ วิธีที่สามารถนำไปแก้ไขปัญหาได้ ๒ ระดับคือปัญหาระดับชาวบ้านและปัญหาระดับพระสงฆ์ โดยการใช้กุศโลบายจะได้ผลนั้นย่อมขึ้นอยู่กับสติปัญญาของผู้ใช้ด้วย ซึ่งในทางพระพุทธศาสนาเห็นว่าการใช้กุศโลบายนั้นจะต้องรู้จักการเลือกใช้ให้เหมาะสมกับเวลาและโอกาส และมีกระบวนการที่นำไปใช้ที่เป็นระบบจึงจะสามารถแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นได้ ในสังคมไทยปัจจุบันนั้นเราสามารถที่จะนำกรอบแนวคิดเรื่องกุศโลบายไปปรับประยุกต์ใช้ทั้งในส่วนของการแก้ไขปัญหาและการปรับประยุกต์ใช้เพื่อการพัฒนาชีวิตและสังคม โดยการประยุกต์ใช้เพื่อการแก้ไขปัญหาในการดำเนินชีวิตนั้นในระดับชาวบ้านทั่วไปก็ได้แก่การนำไปใช้เพื่อการแก้ไขปัญหาความโกรธ หรือความขัดแย้งและการขาดความสามัคคี หรือการขาดความอดทนอันจะนำไปสู่ความล้มเหลวในชีวิต ส่วนในระดับพระสงฆ์นั้นสามารถนำไปใช้เพื่อการอำนวยประโยชน์เพื่อก่อให้เกิดความสามัคคีและการบรรลุธรรมอันเป็นเป้าหมายสูงสุดได้