พฤติกรรมมนุษย์ในการสร้างเสริมความสมดุลของครอบครัวตามแนวจิตวิทยาเชิงพุทธ

Abstract

งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์ ๒ ประการคือ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิด เรื่องความสมดุลของครอบครัวในพระพุทธศาสนาและทฤษฎีพฤติกรรมครอบครัวทางจิตวิทยาและ ๒) เพื่อเสนอแนะพฤติกรรมในการเสริมสร้างความสมดุลของครอบครัวตามหลักพุทธจิตวิทยา คณะผู้วิจัย ดาเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลพร้อมทั้งการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลัก ๑๐ ท่านจาก ๕ ประเทศ และตรวจสอบการหาค่าความเที่ยงตรงของแบบสัมภาษณ์โดยผู้เชี่ยวชาญ ๓ ท่าน ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่าความสมดุลของครอบครัวหมายถึงความสัมพันธ์ที่ดี มีความสุข และสมดุลของครอบครัวคือกลุ่มบุคคลที่อาศัยอยู่ด้วยกันซึ่งอาจเป็นได้ทั้งครอบครัวแบบคู่สมรส หรือ ครอบครัวแบบพ่อแม่ลูก สมาชิกในครอบครัวควรมีรูปแบบของพฤติกรรมเชิงพุทธที่คล้ายกัน ใน ปริมาณที่เท่ากัน และเป็นประโยชน์ร่วมกัน ประการแรกในครอบครัวแบบคู่สมรส (SPOUSE Family) สามีและภรรยาต้องมีทั้งคุณสมบัติที่ครบถ้วนตามหลักคุณธรรมสาหรับผู้ครองเรือน (ฆราวาสธรรม) มีความเท่าเทียมกันตามหลักชีวิตที่สมดุล (สมชีวิธรรม) และมีความรับผิดชอบต่อ หน้าที่ของตนเองตามคาสอนของพระพุทธศาสนาตามที่ปรากฏในสิงคาลกสูตร ตลอดจนการใช้ชีวิต ร่วมกันในฐานะคู่รักแบบเทวดา ไม่ใช่คู่รักแบบผี ประการที่สองในครอบครัวแบบพ่อแม่ลูก (PARENTS-CHILDREN Family) สมาชิกควรร่วมกันยึดหลักคาสอนทางพระพุทธศาสนาในการ ดารงชีวิต เช่นความรู้คุณและตอบแทนคุณท่าน (กตัญญูกตเวทิตา) พร้อมทั้งฝึกฝนตนเองให้มีความ รับผิดชอบในหน้าที่ของตนเองตามแบบอย่างในสิงคาลกสูตร ตลอดจนศักยภาพในการรักษาทรัพย์ สมบัติเพื่อดารงสกุลให้คงอยู่สืบไป ส่วนทฤษฎีทางจิตวิทยาทั้งทฤษฎีระบบครอบครัว (Family Systems Theory) และทฤษฎีพฤติกรรมวางแผน (Planned Behavior Theory-PBT) ได้ อธิบายถึงระบบ โครงสร้าง ความสัมพันธ์ ความเชื่อ พฤติกรรมการวางแผน และดุลยภาพของ ครอบครัว ท้ายที่สุด พฤติกรรมมนุษย์ทั้ง ๔ ด้านคือ (๑) พฤติกรรมเชิงคุณธรรม (๒) พฤติกรรมเชิง ความรับผิดชอบ (๓) พฤติกรรมต่างตอบแทนซึ่งกันและกัน (๔) พฤติกรรมการสนับสนุน พฤติกรรม เหล่านี้เป็นกุญแจสาคัญในการเสริมสร้างความสมดุลของครอบครัวอย่างยั่งยืนตามหลักพุทธจิตวิทยา