การคลี่คลายโครงสร้างและจารีตการเขียนงานวรรณกรรมจักรวาลวิทยาทางพระพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑ เพื่อศึกษาการคลี่คลายโครงสร้างและจารีตการเขียนวรรณกรรมจักรวาลวิทยาทางพระพุทธศาสนาเถรวาทและ ๒ เพื่อศึกษาอิทธิพลของวรรณกรรมจักรวาลวิทยาที่มีต่อพุทธศิลปกรรม ผลการศึกษาพบว่า เนื้อหาจักรวิทยาปรากฏในคัมภีร์พระไตรปิฎกและอรรกถาจนถึงคัมภีร์ในช่วงพุทธศตวรรษ ๒๓ เนื้อหาจักรวาลวิทยาที่ปรากฏในพระไตรปิฎกมิได้เป็นเนื้อหาแสดงจักรวาลวิทยาอย่างเป็นอิสระแยกออกจากเนื้อหาที่เป็นหลักคาสอน การปรากฏเนื้อหาจักรวาลวิทยาในพระไตรปิฎกจึงเป็นเนื้อหาขยายหลักคาสอนให้เป็นรูปธรรมเชิงเปรียบเทียบ เนื้อหาส่วนที่เป็นหลักคาสอนและเนื้อหาจักรวาลวิทยาจะเชื่อมโยงกันโดยที่เนื้อหาหลักคาสอนเป็นภาววิสัยและเนื้อหาจักรวาลวิทยาเป็นอัตวิสัย เนื้อหาจักรวาลวิทยาที่ปรากฏในอรรถกถาจะปรากฏแยกเป็นส่วนๆ เพื่อขยายแต่ละส่วนให้มีความชัดเจนขึ้น ความเชื่อมโยงระหว่างเนื้อหาที่เป็นหลักคาสอนและเนื้อหาจักรวาลวิทยาเริ่มมีการแยกออกจากกัน คัมภีร์ชั้นหลังอรรถกถาสายโลกศาสตร์ เช่น คัมภีร์จักกวาฬวิทยา โลกทีปนี โลกทีปกสาร คัมภีร์ไตรภูมิ เป็นต้น ได้หยิบเฉพาะเนื้อหาจักรวาลวิทยามาอธิบายอย่างเป็นระบบภายใต้กรอบโลกศาสตร์ให้เป็นภาววิสัยความมีอยู่จริง แม้การหยิบยกเฉพาะเนื้อหาจักรวาลวิทยามาจากพรไตรปิฎกและอรรถกถามาอย่างเคร่งครัดภายใต้เครื่องโครงสร้างใหม่แต่ความหมายของจักรวาลวิทยาจึงแตกต่างจากเดิมอย่างสิ้นเชิงโครงสร้างและความหมายของจักรวาลวิทยาที่ปรากฏในคัมภีร์หลังอรรถกถาได้ถูกนามาถ่ายทอดถ่ายพุทธศิลป์ทั้งสถาปัตยกรรม ปฎิมากรรม และจิตรกรรม เนื้อหาที่ปรากฏในพุทธศิลป์มีหน้าที่เพิ่มเติมนอกจากปรากฏในรูปแบบคัมภีร์สื่อหลักธรรมกาหนดเป้าหมายชีวิตส่วนบุคคลและเป็นกติการ่วมกันของคนสังคมแล้ว ยังเป็นการสร้างความหมายในเชิงสัญลักษณ์ของผู้นารัฐมีความชอบธรรมในการปกครองและสะท้อนวัฒนธรรมของคนยุคร่วมสมัยที่สร้างพุทธศิลป์นั้นด้วย