งานศิลป์พิมพ์ลายเวียงกาหลงบนวัสดุที่หลากหลาย : นวัตกรรมศิลปะเวียงกาหลง

Abstract

การศึกษาวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพื้นฐานภูมิปัญญาท้องถิ่นศิลปะลวดลาย เวียงกาหลง เพื่อพัฒนาศิลปะลวดลายเวียงกาหลงมาสร้างสรรค์งานศิลป์บนวัสดุที่หลากหลาย และเพื่อส่งเสริมแหล่งเรียนรู้อาชีพลายเวียงกาหลงแก่สถานศึกษาและชุมชน เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ จึงดาเนินการวิจัยแบบผสมผสาน ประชากรเป็นกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสาคัญ 30 รูป/คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสังเกตแบบมีส่วนร่วม และแบบบันทึกการประชุมกลุ่มย่อย และแบบประเมินผลก่อนและหลังการอบรม ผลการศึกษาวิจัยพบว่า พื้นฐานภูมิปัญญาท้องถิ่นศิลปะลวดลายเวียงกาหลง ในภาพรวม พบว่า มีศิลปะลวดลายเวียงกาหลง 4 กลุ่มใหญ่ๆ มากกว่า 50 ลาย มีกลุ่มที่อนุรักษ์ลายดั้งเดิมโดยการลอกเลียนแบบให้ใกล้เคียงของจริงมากที่สุด 3 กลุ่ม ได้แก่ (1) กลุ่มเครื่องเคลือบดินเผาเวียงกาหลง โดยทัน ธิจิตตัง เป็นประธานกลุ่ม (2) กลุ่มเครื่องเคลือบโบราณเวียงกาหลง โดยศรี ลืมเนตร และ (3) กลุ่มเมืองโบราณพิพิธภัณฑ์เวียงกาหลง โดยวัดยอดขุนพล หรือวัดเวียงกาหลง (ธ) ซึ่งทั้ง 3 กลุ่มเน้นการอนุรักษ์ศิลปะลวดลายดั้งเดิมเอาไว้ พอสรุปศิลปะลวดลายที่ทั้ง 3 กลุ่มอนุรักษ์ มี 3 ประเภท ได้แก่ ศิลปะลวดลายและรูปแบบเวียงกาหลง การเคลือบเครื่องปั้นดินเผา และการผลิตงานนูนต่าและลอยตัว โดยสามารถนาศิลปะลายเวียงกาหลงเหล่านั้นมาพัฒนาสร้างสรรค์ให้เป็นศิลปะบนวัสดุอื่นๆ ได้อย่างหลากลาย เช่น ร่ม ย่ามพระสงฆ์ เสื้อผ้า กระดาษฉากประดับ ผ้าฉากประดับ เป็นต้น และนาไปส่งเสริมแหล่งเรียนรู้อาชีพลายเวียงกาหลงแก่สถานศึกษาและชุมชนได้อย่างน้อย 7 แบบ ได้แก่ ศิลปะดอกบัวบาน ศิลปะปลาคู่สาราญธารา ศิลปะบัวบูชาพระพุทธองค์ ศิลปะกิเลนดงน้อมกายา ศิลปะไก่ฟ้าพญาไพร ศิลปะพญาหงส์ใหญ่รวมพลกา และศิลปะลายนานาในบัวตูม