การสืบค้นและจัดระบบการอนุรักษ์เอกสารคัมภีร์โบราณของวัดและการถ่ายทอด ภูมิปัญญาภาคตะวันออกและภาคใต้ตอนบนเพื่อสร้างแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษารวบรวมและจัดหมวดหมู่เอกสารคัมภีร์โบราณทางพระพุทธศาสนาของวัดในเขตภาคตะวันออกและภาคใต้ตอนบน, เพื่อพัฒนาระบบการสืบค้นและดรรชนีค้นคำของเอกสารคัมภีร์โบราณทางพระพุทธศาสนาของวัดในเขตภาคตะวันออกและภาคใต้ตอนบน, เพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์เอกสารคัมภีร์โบราณเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านพุทธศาสนาและวัฒนธรรมของวัดในเขตภาคตะวันออกและภาคใต้ตอนบน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Study) และการวิจัยภาคสนาม (Field Study) ผลการวิจัยพบว่า ๑) การสำรวจเอกสารคัมภีร์โบราณประเภทคัมภีร์ใบลาน สมุดไทยและจารึกของวัดและแหล่งโบราณสถานในเขตภาคตะวันออกและภาคใต้ ส่วนมากเป็นคัมภีร์ใบลานและสมุดไทยอักษรไทยที่เป็นอักษรขอมมีอยู่น้อย ได้รายชื่อหัวเรื่องประเภทคัมภีร์ใบลานอักษรขอม จำนวน ๓๔๒ ผูก ประเภทสมุดไทย จำนวน ๗๗ เล่ม ประเภทจารึก จำนวน ๓๒ หลัก แต่ละประเภทมีอายุประมาณ ๗๐ ปีขึ้นไป แบ่งตามเขตพื้นที่ จังหวัดฉะเชิงเทรามี ๘๘ ผูก ๒๓ เล่ม จังหวัดชลบุรีมี ๒๓ ผูก ๗ เล่ม ๘ หลัก จังหวัดปราจีนบุรีมี ๗๖ ผูก ๒๖ เล่ม จังหวัดสระแก้วมี ๑๔ หลัก จังหวัดระยองมี ๔๕ ผูก ๒๑ เล่ม จังหวัดสุราษฎร์ธานีมี ๑๑๐ ผูก ๙ หลัก จังหวัดเพชรบุรีมี ๑ หลัก เอกสารที่เป็นคัมภีร์ใบลานกับสมุดไทยมีสภาพชำรุดเป็นส่วนมากและต้องใช้วิธีการให้คำแนะนำแก่ผู้ครอบครองดูแลรักษาให้ถูกวิธี ๒) การรวบรวมเอกสารคัมภีร์โบราณเพื่อการจัดทำเป็นระบบสืบค้นข้อมูลและส่งเสริมการอนุรักษ์เอกสารคัมภีร์โบราณเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านพุทธศาสนาและวัฒนธรรม ได้แนวคิดจากการอนุรักษ์และเก็บคัมภีร์จากวัดสูงเม่น อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่ ประกอบด้วย การกำหนดอักษรย่อและเครื่องหมาย การเรียงลำดับพยัญชนะและสระในดัชนีค้นเรื่อง และกำหนดรหัสหมวดเอกสาร ๓) การส่งเสริมการอนุรักษ์เอกสารคัมภีร์โบราณเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านพุทธศาสนาและวัฒนธรรม ควรวางแผนทำงานเป็นทีมตามความรู้ความสามารถ ประกอบด้วย ผู้ชำนาญด้านอักษรโบราณ ผู้จัดระบบองค์ความรู้ด้านการอนุรักษ์และดูแลรักษา ผู้จัดทำฐานข้อมูลและเผยแผ่เป็นแหล่งข้อมูลสาธารณะ ผู้นำชุมชนมีนโยบายในการอนุรักษ์เอกสารโบราณเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ในชุมชนด้านประวัติศาสตร์ ศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม เป็นต้น