เวียงน้ำเต้า: การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรม ในพื้นที่เมืองเก่าพะเยา

Abstract

การวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) ศึกษาทุนทางวัฒนธรรมและการพัฒนาพื้นที่เมืองเก่าพะเยา ๒) พัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรมในพื้นที่เมืองเก่าพะเยา และ ๓) นำเสนอแนวทางการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรมในพื้นที่เมืองเก่าพะเยา ศึกษาในพื้นที่เวียงน้ำเต้า ชุมชนวัดลีและชุมชนวัดศรีจอมเรือง อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ผู้ให้ข้อมูลสำคัญได้คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง จำนวน ๔๐ คน กลุ่มเป้าหมายในการปฏิบัติการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ จำนวน ๘๐ คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการศึกษาเอกสาร สำรวจพื้นที่ สัมภาษณ์ สนทนากลุ่ม ปฏิบัติการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ จัดนิทรรศการพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า สื่อสารสาธารณะ และประชุมหาแนวทางการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในเมืองเก่าพะเยา ในการวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า ๑. ทุนทางวัฒนธรรม และการพัฒนาในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า พบว่า ทุนวัฒนธรรมชุมชนมีทั้งทุนวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของคนในชุมชน และประเพณีทางพุทธศาสนา รวมทั้งความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษของชุมชน ส่วนทุนวัฒนธรรมที่จับต้องได้ ได้แก่ แนวคันดินที่เป็นกำแพงเมือง-คูเมือง โบราณสถาน พระพุทธรูป ศิลาจารึกหินทรายสกุลช่างพะเยา ในการพัฒนาพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า ได้มีการจัดทำแผนแม่บทและยุทธศาสตร์ในการอนุรักษ์และพัฒนาบริเวณเมืองเก่าพะเยา

๒. การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรมในพื้นที่เมืองเก่าพะเยา มีกระบวนการ ๗ ขั้นตอนดังนี้ ขั้นตอนที่ ๑ ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลประวัติศาสตร์ และทุนวัฒนธรรมชุมชน ขั้นตอนที่ ๒ สำรวจสภาพพื้นที่เวียงน้ำเต้า โดยจัดกิจกรรมยุวประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมีนักเรียน นักศึกษาเข้าร่วมสำรวจสภาพพื้นที่ นำเสนอปัญหาและภาพที่อยากเห็น ขั้นตอนที่ ๓ วิเคราะห์ศักยภาพของทุนวัฒนธรรมพื้นที่เวียงน้ำเต้าและชุมชนวัดลี-วัดศรีจอมเรือง ที่สามารถพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ ขั้นตอนที่ ๔ คืนข้อมูลนำเสนอแนวคิดและรูปแบบพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ โดยการคืนข้อมูลงานวิจัย และนำเสนอแนวคิดและรูปแบบพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้าโดยเน้นศักยภาพของทุนวัฒนธรรมด้านอาหารของกลุ่มชาติพันธุ์ไทใหญ่ ขั้นตอนที่ ๕ การออกแบบพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในพื้นที่เมืองเก่าเวียงน้ำเต้า เน้นการสร้างให้มีบรรยากาศแห่งการเรียนรู้ด้านกายภาพ ด้านจิตวิทยาและด้านสังคม ขั้นตอนที่ ๖ กิจกรรมเปิดพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ทุนวัฒนธรรมชาติพันธุ์ไทใหญ่ในชุมชนเมืองเก่าพะเยา เพื่อนำเสนอต้นแบบการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในรูปแบบนิทรรศการทุนวัฒนธรรมชาติพันธุ์ไทใหญ่ในชุมชนเวียงเก่าพะเยา และส่งเสริมชุมชนให้เป็นพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ ผ่านความหลากหลายของอาหาร ขั้นตอนที่ ๗ ประเมินรูปแบบของพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ในเมืองเก่าเวียงน้ำเต้า มีการสำรวจความคิดเห็นโดยใช้แบบสอบถามและการสังเกตเพิ่มเติม พบว่า ผู้เข้าร่วมให้ความสนใจข้อมูลด้านวิถีชีวิตและชาติพันธุ์ไทใหญ่ การชิมอาหารชาติพันธุ์ไทใหญ่ สื่อวีดีโอที่ฉายในงาน และการจัดสถานที่จัดงานในระดับมากที่สุด ๓. แนวทางการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และมรดกทางวัฒนธรรมในพื้นที่เมืองเก่าพะเยา ได้แก่ ๑) การสร้างพื้นที่การเรียนรู้ทุนวัฒนธรรมชุมชน ๒) การจัดกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ทุนวัฒนธรรมชุมชน ๓) การพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจชุมชนด้วยทุนวัฒนธรรมชุมชน และ ๔) การพัฒนากลไกการบริหารจัดการทุนวัฒนธรรมชุมชนโดยการมีส่วนร่วม