การพัฒนาเชิงพื้นที่เชิงสร้างสรรค์เพื่อการยกระดับการท่องเที่ยว ผ่านทุนทางศิลปวัฒนธรรม จังหวัดน่าน

Abstract

งานวิจัยการพัฒนาเชิงพื้นที่เชิงสร้างสรรค์เพื่อการยกระดับการท่องเที่ยวผ่านทุนทางศิลปวัฒนธรรม จังหวัดน่าน” มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษากระบวนการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวผ่านทุนทางศิลปวัฒนธรรมอำเภอภูเพียงจังหวัดน่าน อย่างยั่งยืน 2) เพื่อส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจที่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มบนฐานทุนทางศิลปวัฒนธรรมของอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน 3) การประเมินความสุขจากการส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจบนฐานทุนทางศิลปวัฒนธรรมของชุมชนในอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน การวิจัยครั้งเป็นการวิจัยแบบผสมผสานของการวิจัย 3 ประเภท คือ การวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) การวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) และการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) โดยการคัดเลือกชุมชนเป้าหมายแบบเจาะจง โดยผู้วิจัยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก (In–depth Interviews) หน่วยงานภาครัฐ เอกชนและชุมชนที่มีส่วนร่วมในการพัฒนาเศรษฐกิจที่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มบนฐานทุนทางศิลปวัฒนธรรมของกลุ่มผู้ประกอบการภาคเอกชน และภาครัฐด้วยทุนทางศิลปะ วัฒนธรรม และทรัพยากรในพื้นถิ่นอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน โดยกำหนดผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key-Informant) ที่เป็นตัวแทนของชุมชน หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมจำนวนทั้งหมด 50 รูป/คน จากพื้นที่จำนวน 7 ตำบลในอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน ผลการวิจัยพบว่า 1) กระบวนการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวผ่านทุนทางศิลปวัฒนธรรมอำเภอภูเพียง จังหวัดน่านอย่างยั่งยืนมีปัจจัยและแนวทางส่งเสริม ๗ ประเภท ได้แก่ ๑) กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนเกิดขึ้นจากการมีส่วนร่วม ร่วมคิด ร่วมทำ ร่วมรับผลประโยน์ และบทบาทของผู้นำ ๒)ปัจจัยระดับเพศ อายุ การศึกษา และบทบาทหน้าที่ของบุคคลในชุมชน ๓) ปัจจัยด้านองค์กร บรรยากาศการทำงาน การสื่อสารองค์กร การเอาใจใส่แก้ปัญหา การประชาพิจาร ๔) ศักยภาพของการประชาสัมพันธ์ดึงดูดนักท่องเที่ยว อัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของทุนทางสังคม ๕) ปัจจัยด้านสิ่งอำนวยความสะดวกของแหล่งท่องเที่ยว ๖) ศักยภาพการบริการจัดการท่องเที่ยว และ ๗) ปัจจัยภายนอกองค์กร การได้รับการสนับสนุนจากองค์กรภาคีเครือข่าย แผนการพัฒนา 2) การส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจที่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มบนฐานทุนทางศิลปวัฒนธรรมของอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน พบว่า การส่งเสริมศักยภาพของการจัดการท่องเที่ยวของพื้นที่ด้วยการ

จัดกิจกรรมท่องเที่ยวให้สอดคล้องต่อพื้นที่ และเตรียมความพร้อมของผู้เกี่ยวข้องกับกิจกรรมท่องเที่ยวผ่านทุนทางวัฒนธรรม โดยมีขั้นตอนการส่งเสริมให้กับประชาชนหรือกลุ่มเครือข่ายด้านศิลปวัฒนธรรม ที่เริ่มได้จากการสำรวจทรัพยากรที่มีของชุมชน เพื่อรวบรวมข้อมูลว่าพื้นที่มีความพร้อมต่อการผลักดันและการขับเคลื่อนทุนทางวัฒนธรรมที่เป็นศิลปะหรือสถานที่อันโดดเด่นให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวของอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน การสร้างการมีส่วนร่วมของกลุ่มเครือข่ายตั้งแต่ปราชญ์ชุมชน ผู้ประกอบการท่องเที่ยว หน่วยงานภาครัฐและเอกชน และบุคลากรของวิทยลัยสงฆ์นครน่าน ร่วมพัฒนาการท่องเที่ยวในชุมชนอำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน และค้นหาศักยภาพของชุมชนและจุดเด่นของชุมชนโดยอาศัยเครือข่ายความร่วมมือ ร่วมให้คำปรึกษา แนะนำกระบวนการต่าง ๆ เพื่อวิเคราะห์หาจุดเด่นในแต่ละด้านที่สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยว เพื่อนำไปสู่การท่องเที่ยวชุมชน โดยชุมชนเป็นเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการเมื่อมีนักท่องเที่ยวเข้ามายังแหล่งท่องเที่ยวของชุมชน และเกิดผลกระทบต่อธรรมชาติให้น้อยที่สุดมีการจัดการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่ในสภาพที่ดี 3) การประเมินความสุขจากการส่งเสริมและการพัฒนาเศรษฐกิจด้านศิลปวัฒนธรรม จากดัชนีชี้วัดและจากการประเมินตนเองของชุมชนกลุ่มเป้าหมาย อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน พบว่า โดยภาพรวม อยู่ในระดับมีความสุขมาก (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๖) เมื่อจำแนกเป็นรายด้าน พบว่า ด้านที่มีผลการประเมินสูงสุด ได้แก่ ด้านทุนทางวัฒนธรรม (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๗) และด้านสภาพแวดล้อม (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๗) รองลงมา ได้แก่ ด้านเศรษฐกิจ (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๖), ด้านคุณภาพชีวิต (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๖), ด้านค่านิยมของชุมชน (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๖) และที่มีความสุขน้อยที่สุด ได้แก่ด้านความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน (มีค่าเฉลี่ยรวม ๔.๐๕)