วิเคราะห์แนวทางการพัฒนาภูมินิเวศธรรมชาติผ่าน กระบวนการจัดการความรู้ร่วมกับชุมชน

Abstract

การวิจัย เรื่อง “วิเคราะห์แนวทางการพัฒนาภูมินิเวศธรรมชาติผ่านกระบวนการจัดการ ความรู้ร่วมกับชุมชน” มีวัตถุประสงค์ ๑) เพื่อศึกษาสภาพ การจัดการความรู้ภูมินิเวศธรรมชาติ ใน พื้นที่ชุมชนทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก ๒) เพื่อวิเคราะห์ แนวทางการพัฒนาการจัดการความรู้ภูมิ นิเวศธรรมชาติ ในพื้นที่ชุมชนทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก และ ๓) เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนา ภูมินิเวศธรรมชาติผ่านกระบวนการจัดการความรู้ร่วมกับชุมชนพื้นที่ทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก เป็นการวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ผู้วิจัยได้มุ่งเน้นศึกษาแนวทางการพัฒนาภูมิ นิเวศธรรมชาติผ่านกระบวนการจัดการความรู้ร่วมกับชุมชนพื้นที่ทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก โดย วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ผู้ให้ข้อมูลสาคัญ (Key Informants) ซึ่งเป็นตัวแทน ชุมชน หน่วยงานภาครัฐ พระสงฆ์ และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับแหล่งท่องเที่ยวในอาเภอเนินมะปราง จานวน ๓๐ ท่าน และการสนทนากลุ่มเฉพาะ (Focus Group Discussion) กับผู้เกี่ยวข้อง จานวน ๑๐ ท่าน ผลการวิจัยพบว่า ๑. ชุมชนพื้นที่ทุ่งแสลงหลวงแบ่งได้เป็น ๔ ประเภท คือ ชุมชนที่ตั้งอยู่ในเขต และชุมชน ในพื้นที่รอยต่ออุทยานแห่งชาติ, ชุมชนเขตพื้นที่ผ่อนปรน และชุมชนในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ตามมาตรา ๑๖ ชุมชนมีการเคลื่อนไหวทางสังคม ถ่ายทอดและส่งต่อองค์ความรู้ ในการเฝ้าระวัง ป้องกันรักษา และสามารถนามาพัฒนาเป็นกระบวนการ ในการจัดการความรู้ภูมินิเวศธรรมชาติได้ ๒. แนวทางการพัฒนาการจัดการความรู้ภูมินิเวศธรรมชาติอย่างยั่งยืน ๓ ด้าน คือ ด้านเศรษฐกิจชุมชน ด้านสังคมแห่งการเรียนรู้ และด้านความรู้และการถ่ายถอดความรู้นิเวศธรรมชาติ ของชุมชน เป็นกรอบสาคัญในการศึกษาสภาพการจัดการความรู้ โดย การจัดการความรู้ภูมินิเวศ ธรรมชาติ ด้านเศรษฐกิจชุมชน เพื่อเสริมด้านการท่องเที่ยวชุมชนในบริบทภูมินิเวศธรรมชาติ ที่มี จุดเริ่มต้นมาจากการตระหนักในเรื่องของการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่คนในชุมชนผูกพัน จน ก่อให้เกิดการจัดการในรูปขององค์กรชุมชน การช่วยกันสงวนรักษาภูมินิเวศธรรมชาติ ภายใต้หลักคิด ด้านความภาคภูมิใจที่ชุมชนของตนมีภูมินิเวศธรรมชาติที่งดงามและน่าค้นหา เพื่อพร้อมต้อนรับ นักท่องเที่ยว ที่จะนารายได้เข้ามาสู่คนในชุมชนได้อย่างต่อเนื่อง

๓. จากการวิเคราะห์ SWOT ปัจจัยภายในและภายนอก และสังเคราะห์ TOWS matrix เพื่อกาหนดองค์ประกอบที่สาคัญต่อปัจจัยความสาเร็จเชิงกลยุทธ์ ในการพัฒนาภูมินิเวศธรรมชาติผ่าน กระบวนการจัดการความรู้ฯ สามารถนามาจัดทาเป็นรูปแบบกลยุทธ์ หรือองค์ประกอบที่สาคัญที่ เหมาะสมต่อการนาไปปฏิบัติจริง ได้ ๗ ด้าน ๔๗ กลยุทธ์การพัฒนา ซึ่งสามารถกาหนดเรียงลาดับที่ เหมาะสมในการนาไปปฏิบัติจากผลการวิจัย สอดคล้องกับหลักธรรมที่ค้นพบจากการวิจัย คือ อิทธิบาท ๔ และ ปัญญา ๓ ได้แก่ ฉันทะ เสริมการบ่งชี้ความรู้, วิริยะ เสริมการสร้างและแสวงหา ความรู้, จิตตะ เสริมการจัดความรู้ให้เป็นระบบ, วิมังสา เสริมการประมวลและกลั่นกรองความรู้, จิน ตามยปัญญา เสริมการเข้าถึงความรู้, สุตมยปัญญา เสริมการแบ่งปันแลกเปลี่ยนความรู้ และ ภาวนามยปัญญา เสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตของชุมชนทุ่งแสลงหลวง