พุทธศิลป์ พระพุทธชินราช : ประวัติและพัฒนาการทางพระพุทธศาสนา

Abstract

จังหวัดพิษณุโลกเป็นเมืองเก่าแก่ สืบย้อนไปถึงสมัยพ่อขุนบางกลางท่าว ซึ่งต่อมา คือ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ผู้สถาปนาวงศ์พระร่วงแห่งสุโขทัย ในพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เมื่อสุโขทัยเป็นราชธานี พิษณุโลกก็เป็นเมืองลูกหลวง ประวัติศาสตร์ พระพุทธศาสนาและการสร้างพระพุทธรูปจึงร่วมสมัยกับสุโขทัย พระพุทธชินราช เป็นพระพุทธรูปองค์หนึ่งที่มีพระพุทธลักษณะที่งดงามที่สุด ที่สร้างสร้างสมัยสุโขทัย ลักษณะพระพักตร์เป็นแบบเชียงแสนผสมกับสุโขทัย โดยพระพุทธรูปสมัยเชียงแสน ได้รับอิทธิพลของศิลปะสมัยคุปตะและปาละ ทำนองเดียวกับสมัยศรีวิชัย สำหรับพระพุทธรูปในสมัยสุโขทัย (พ.ศ. ๑๘๐๐ - ๑๙๘๑) เชื่อว่าเริ่มสร้างในครั้งแผ่นดินพระมหาธรรมราชาลิไท (พ.ศ. ๑๘๙๐ - ๑๙๑๖) สำหรับรุ่นปลาย ตอนปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ ลักษณะแสดงความบริสุทธิ์ที่มีในพระพุทธรูปรุ่นกลางคลายลง และได้รับอิทธิพลของพระพุทธรูปสมัยอยุธยาบ้าง ทำให้ศิลปะของสมัยสุโขทัยเริ่มเสื่อมลง ดังนั้น จึงพบว่าพระพุทธชินราชมีความงดงามตามแนวพุทธศิลป์ ตามลักษณะความงดงามของพระพุทธชินราชข้างต้น พระพุทธชินราช ถือว่าเป็นศิลปะสมัยสุโขทัย แต่มีลักษณะฝีมือช่างอันประณีตเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง จึงแยกออกเป็นหมวดพระพุทธชินราช มีพระพุทธรูปสำคัญสร้างยุคเดียวกันอีกหลายองค์ เช่น พระพุทธชินสีห์ พระศรีศาสดา พระสิทธารถพระพุทธเจ้ พระเสฏฐตมมุนี พระพุทธชินราชวโรวาทธรรมจักร และพระพุทธชินสีห์มุนีนาถ เป็นต้น พุทธศิลป์แบบพระพุทธชินราช ได้มีการสร้างจำลองสืบต่อกันเรื่อยมาถึงปัจจุบัน เช่น วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม วัดไทยพุทธคยา อินเดีย เป็นต้น ตลอดจนพระบูชาและพระเครื่องขนาดต่าง ๆ ในปัจจุบัน พุทธศิลป์ขององค์พระพุทธชินราช สามารถเป็นสื่อที่สร้างความศรัทธาให้เกิดขึ้นกับผู้ที่ได้มานมัสการได้เกิดปีติเมื่อได้เห็นความงดงาม เห็นความสงบจากองค์พระพุทธชินราช ก็เกิดพลังในการทำความดี ทางกาย ทางวาจา และทางใจ มีหลัก พระธรรมคำสั่งสอนที่ดีงามเป็นเครื่องดำเนินชีวิตต่อไปเพื่อระงับทุกข์ได้ในปัจจุบัน