สติปัฏฐานภาวนา (Satipatthanabhavana)

Abstract

ทรงรู้หมดทุกอย่าง ด้วยความที่พระองค์ทรงรู้ทุกสิ่งทุกอย่างนี่เอง จึงมีพระดำริว่า ถ้าหากทรงสอน พระพุทธเจ้าทรงได้รับขารพระนาม อีกนามหนึ่งว่า "พระสัพพัญญู" แปลว่า ผู้รู้ทั้งปวง คือ ทั้งหมด หรือบอกทั้งหมดที่ทรงรู้ก็จะก่อให้เกิดโทษ เกิดหายนะแก่มวลสรรพสัตว์เสียมากกว่า พระองค์จึงทรงเลือกที่จะสอนเฉพาะเรื่องที่เป็นไปเพื่อดับความทุกข์ เพื่อคลายความโดกเท่านั้น พระพุทธเจ้าเปรียบเหมือน หมอฝาตัดผู้บาดเจ็บที่ถูกลูกศรยิงปักอก หมอไม่จำเป็นต้องใส่ใจว่า คนยิงเป็นใคร ทำไมจึงยิง หมอทำหน้าที่เพียงเร่งฝาตัดช่วยชีวิตให้เร็วที่สุด แต่ถ้าผู้ป่วยไม่ยอม ให้ผ่าตัดเอาลูกศรออก โดยตั้งเงื่อนไข ว่า "ต้องหาคนยิงให้ได้ก่อน ว่าเข้าหน้าตาเป็นอย่างไร? ผู้หญิงหรือผู้ชาย ต้องให้เขาบอกเหตุผลที่ยิงให้ได้ ก่อนจึงจะยอมให้หมอฝาเอาลูกศรออก" ถ้เป็นเช่นนั้นก็รับรองได้ว่าผู้ป่วยต้องเสียชีวิตก่อนอย่างแนนอน ตาสนาพุทธมุ่งแก้ปัญหาด้วย ความรู้ที่ถูกต้องสอดคล้องกับความเป็นจริงของชีวิต ด้วยการเจริญวิปัสสนาภาวนาตามรู้ความจริง เพราะระบบความรู้นี้มิใช่เกิดจากเพียงการคิดวิเคราะห์ หรืออ้างเหตุผลจากแหล่งความรู้อื่น แต่เริ่มตันจากประสบการณ์ตรงของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเอง และถูกพิสูจน์อย่างประจักษ์แจ้งโดย ประสบการณ์ตรงของพระภิกษุในพุทธศาสนามาทุกยุคทุกสมัย การเจริญวิปัสสนา คือ การเพ่งพินิจพิจารณาธรรมตามเป็นจริง แต่ที่เราไม่เห็นรูป- เห็นนามตามความเป็นจริงคือโดยความเป็นไตรลักษณ์ ได้โดยง่ายนั้น ก็เพราะมีสิ่งขวางกั๋นไว้ คือ สันตติปิดบังอนิจจัง อิริยาบถปิดบังทุกข์ ฆนสัญญาปิดบังอนัตตา อันก่อให้เกิดความเข้าใจผิด รู้ผิด เห็นผิด ๔ ประการ คือ (๑ สำคัญผิดว่ารูปสังขารเป็นของสวยงาม (๒) สำคัญผิดว่ารูป-นามเป็นสุข (๓) สำคัญผิดว่ารูป-นามเป็นของเที่ยง (๔) สำคัญผิดว่ารูป-นามสังขารเป็นตัวดน วิธีการที่จะกำจัดความ สำคัญผิดทั้ง ๔ ประการนี้ได้ มีอยู่เพียงทางเดียวเท่านั้น นั่นคือการตามรู้ ตามเห็น ความจริงของรูป- นามตามหลักสติปัฏฐาน ๔ นอกจากนี้ไม่มีทางใดอีกเลย การเจริญสติปัฏฐาน ๕ ทำให้เกิดวิปัสสนาปัญญาเห็นแจ้งความจริงของรูป-นาม ในคัมภีร์ อรรถกตากล่าวว่า สติปัฎฐาน ๔ มุ่งแสดงการละหรือทำลายวิปลาสธรรมเป็นหลัก คือ สุภวิปลาส กำจัดได้ด้วยการเจริญกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน สุขวิปลาลกำจัดได้ด้วยการเจริญเวทนานุปัสสนา สติปัฏฐาน นิจจวิปลาสกำจัดได้ด้วยการเจริญจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน อัตตวิปลาสกำจัดได้ด้วยการ เจริญธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ด้วยเหตุผลดังกส่าวนี้ จึงกล่าวได้ว่าวิปัสสนาและสติปัฏฐานเป็น ย่กั โค่ยคววมเป็นหอเป็นผลกัน ดื่อ วิปัสสนาณาณจะมีขึ้นไม่ได้เลยหากขาดกระบวนการ