พุทธบูรณาการเพื่อการบริหารจัดการศาสนสมบัติของวัดในพระพุทธศาสนา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาระดับปฏิบัติการในการบริหารจัดการศาสน สมบัติของวัดในพระพุทธศาสนาของพระสังฆาธิการ 2) ศึกษากระบวนการในการจัดการศาสนสมบัติ ของวัด 3) นำเสนอพุทธบูรณาการเพื่อการบริหารจัดการศาสนสมบัติของวัดในพระพุทธศาสนา ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธี ระหว่างงานวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก กับผู้ให้ข้อมูล สำคัญ จำนวน 18 รูปหรือคน และการสนทนากลุ่มเฉพาะ กับผู้เชี่ยวชาญจำนวน 8 ท่าน และ งานวิจัยเชิงปริมาณ ด้วยการวิจัยเชิงสำรวจ กับประชากรกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 324 รูป เครื่องมือที่ ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสอบถาม เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยตนเอง สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัยพบว่า 1. ระดับปฏิบัติการในการบริหารจัดการศาสนสมบัติของวัดในพระพุทธศาสนา ของพระ สังฆาธิการโดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก (x̄ = 3.96 , S.D. = 0.740) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า อยู่ในระดับมากทุกด้าน คือ 1. ด้านการเก็บรักษาเงินของวัด (x̄ = 4.00, S.D. = 0.806) 2. ด้านการได้ทรัพย์สินมาเป็นศาสนสมบัติของวัด (x̄ = 3.99, S.D. = 0.793) 3. ด้านการให้เช่า ที่ดินหรืออาคาร (x̄ = 3.97, S.D. = 0.764) 4. ด้านการให้เช่าที่ธรณีสงฆ์ ที่กัลปนาหรือที่วัด (x̄ = 3.92, S.D. = 0.805) และ 5. ด้านการกันที่ดินซึ่งเป็นที่วัดให้เป็นที่จัดประโยชน์ (x̄ = 3.90, S.D. = 0.789) 2. กระบวนการจัดการศาสนสมบัติของวัดเป็นงานที่ละเอียดอ่อนเป็นตัวหลักของการ คณะสงฆ์ แต่ผู้ปฏิบัติโดยตรงคือเจ้าอาวาสซึ่งเป็นพระสังฆาธิการระดับวัด เจ้าคณะทุกส่วนทุกชั้นต้อง มีความสัมพันธ์กัน 2 ประการ คือ (1) ควบคุมการจัดการศาสนสมบัติ ได้แก่ 1) ควบคุมการทำ แผนผังวัดให้สอดคล้องกับยุคพัฒนา 2) ควบคุมแบบแปลนเสนาสนะแต่ละวัด ให้อยู่ในหลักประหยัด และพอเหมาะพอควรแก่สภาพท้องถิ่น และให้ก่อสร้างตามแบบแปลน 3) ควบคุมให้แต่ละวัดที่สร้าง ถาวรวัตถุให้เป็นทรงไทยหรือให้รักษาศิลปวัฒธรรมท้องถิ่นเป็นสำคัญ 4) ควบคุมการเงินและบัญชี รับ - จ่ายของแต่ละวัดให้เป็นไปตามหลักบัญญัติ 5) ควบคุมดูแลการเอกสารต่างๆ ของเจ้าอาวาส เช่นรายงานขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมาให้เป็นไปโดยถูกต้อง 6) ควบคุมการจัดการศาสนสมบัติ ของวัดให้เป็นไปตาม กฎ กระทรวง (2) ส่งเสริมการจัดการศาสนสมบัติ ได้แก่ 1) ออกตรวจตรา เยี่ยมเยียนเจ้าอาวาสผู้เร่งรัดการพัฒนาวัด 2) แก้ไขข้อขัดข้องของเจ้าอาวาส 3) แนะนำภารจัด งานวัด และการเรี่ยไรให้เป็นไปตามระเบียบและคำสั่งมหาเถรสมาคม 4) ช่วยยกฐานวัดที่ได้พัฒนาดี แล้วเป็นวัดพัฒนาตัวอย่าง 5) ช่วยยกย่องเจ้าอาวาสผู้มีผลงานสาธารณูปการดีหรือแม้รองเจ้าอาวาส และหรือผู้ช่วยเจ้าอาวาสก็ควรยกย่องด้วย แต่อย่าให้เกินกว่าเจ้าอาวาส 6) แนะนำแจงการจัด ประโยชน์ของวัดให้ถูกต้องตาม กฎ กระทรวง 3. พุทธบูรณาการเพื่อการบริหารจัดการศาสนสมบัติของวัดในพระพุทธศาสนา ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ ขั้นฉันทะ (วางแผน) ได้แก่ มีการวางแผนจัดทำแผนแม่บทในการพัฒนาวัด มีการเปิดรับ ฟังความคิดเห็นของชาวบ้าน จัดประชุมเจ้าอาวาสและไวยาวัจกรเพื่อชี้แจงการจัดทำเอกสาร รวมถึง การแต่งตั้งคณะกรรมการด้านศาสนสมบัติขึ้นหนึ่งชุดทำหน้าที่ในการชี้แจง ควบคุมการดำเนินการ งานด้านศาสนสมบัติ ขั้นวีริยะ (ลงมือทำ) ได้แก่ ดำเนินการตามแผนแม่บทฯ จัดประชุมชี้แจงเจ้าอาวาสให้ ทราบถึงแม่แบบที่กำหนด ให้แต่ละวัดดำเนินการตามแบบบัญชีที่กำหนด จัดทำระบบการจัดเก็บ เอกสารให้เจ้าอาวาสนำไปปฏิบัติ ออกตรวจตราเยี่ยมเยียนเจ้าอาวาส ขั้นจิตตะ (ตรวจสอบ) ได้แก่ ตรวจสอบผลการดำเนินการตามแผนแม่บทฯ มี คณะกรรมการจัดจ้างและตรวจรับงาน เปิดโอกาสให้ประชาชนตรวจสอบได้ แต่งตั้งคณะกรรมการ ตรวจสอบผลการดำเนินการ ให้แต่ละวัดส่งบัญชีเพื่อตรวจสอบความถูกต้อง กำหนดให้เจ้าอาวาส รายงานผลการดำเนินการในรอบปี เพื่อตรวจสอบ มีการตรวจสอบผลการจัดการศาสนสมบัติของวัด ว่าเป็นไปตาม กฎ กระทรวง หรือไหม จัดทำรายงานผลการส่งเสริมการจัดการศาสนสมบัติ สำรวจ ความพึงพอใจของพระสังฆาธิการ ขั้นวิมังสา (ปรับปรุงแก้ไข ได้แก่ แก้ไขปรับปรุงแผนแม่บทให้ทันสมัย แก้ไขปรับปรุง ข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้นระหว่างการก่อสร้างโดยการมีส่วนร่วมของประชาชน หากวัดใดดำเนินการไม่ ถูกต้อง ก็ให้กลับไปดำเนินแก้ไขใหม่ให้ถูกต้อง พัฒนาระบบจัดเก็บเอกสารให้ทันสมัยและมี ประสิทธิภาพอยู่เสมอ แก้ไขข้อขัดข้องของเจ้าอาวาส ให้ถูกต้องตาม กฎ กระทรวง