ศึกษาวิเคราะห์บทบาลีในพระไตรปิฎก ตามแนวคัมภีร์สัททาวิเสส

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาคัมภีร์สัททาวิเสสที่เป็น เครื่องมือศึกษาบาลีพระไตรปิฎก 2) เพื่อประมวลสาระของคัมภีร์สัททาวิเสสที่เป็นเครื่องมือศึกษา บาสีพระไตรปิฎก 3) เพื่อศึกษาลักษณะภาษาบทบาลีในอเนกัตถวรรคที่ปรากฎในคัมภีร์นิฆัณฑุ เป็น การวิจัยเชิงเอกสารโดยวิธีการศึกษารวบรวมประมวลความรู้คัมภีร์พื้นฐานการศึกษาบทบาลี พระไตรปิฎก คัดเลือกบทบาลีที่นำมาอ้างเป็นอุทาหรณ์อธิบายขยายความหมายของศัพท์ในคัมภีร์ นิฆัณฑุ ตอนอเนกัตถวรรค เป็นตัวอย่างการศึกษาวิเคราะห์รูปศัพท์ ความหมาย ฉันทลักษณ์ และ อลังการ อันเป็นกลุ่มคัมภีร์สัททาวิเสส เสนอผู้ทรงคุณวุฒิ ตรวจสอบแก้ไข ปรับปรุง สรุปบรรยายเชิง พรรณนา ผลการวิจัยพบว่า คัมภีร์บาลีกลุ่มสัททาวิเสสอันเป็นคัมภีร์พื้นฐานการศึกษาบทบาลี พระไตรปิฎก มี 4 ประเภท ดังนี้ (1) กลุ่มคัมภีร์ที่เป็นไวยากรณ์แสดงหลักภาษา (2) กลุ่มคัมภีร์ พจนานุกรมศัพท์ (นิฆัณฑุ) (3) กลุ่มคัมภีร์ฉันทลักษณ์ (4) กลุ่มคัมภีร์อลังการ (เกกุภะ) มีข้อมูลจาก การประมวลสาระเนื้อหาโดยสรุป คือ 1) กลุ่มคัมภีร์ที่เป็นไวยากรณ์แสดงหลักภาษา มีชนิดของสูตร แบบดั้งเดิมอยู่ 6 ประเภทและมีองค์ประกอบสำคัญ 3 อย่าง 3) กลุ่มคัมภีร์พจนานุกรมศัพท์ มี เนื้อหาเกี่ยวกับความหมายของศัพท์แต่ละตัพท์ แบ่งเป็น 3 กัณฑ์ 3) กลุ่มคัมภีร์ฉันทลักษณ์ จำแนก คาถาเป็น 2 ประเภท คือ (1) มาตราพฤติ (2) วรรณพฤติ และ 4 กลุ่มคัมภีร์อลังการ จำแนกเป็น 2 ประเภท (1) สัททาลังการ การตกแต่งเสียง (2) อัตถาลังการ การตกแต่งความหมาย สำหรับคัมภีร์อภิธานเป็นกลุ่มคัมภีร์พจนานุกรมศัพท์ เฉพาะตอนอเนกัตถวรรค มี 359 คาถา มีจำนวน 830 ศัพท์ เริ่มตั้งแต่ สมย ศัพท์จนถึง อาตาป ศัพท์ ผู้วิจัยได้เลือกเอาบทบาลีมา ศึกษาวิเคราะห์เพียง 20 ศัพท์ ตามหลักคัมภีร์สัททาวิเสส 4 กลุ่ม ดังนี้ 1) ด้านหลักภาษา คือการ แยกแยะให้เห็นที่มาของรูปศัพท์หรือบทบาสี แสดงการประกอบของธาตุ ปัจจัย มี สมย = สํ/สม + อิ/ เอ/อย/ยา + อ เป็นต้น 2 ด้านพจนานุกรม มี สมย ศัพท์ ใช้ในความหมาย 9 อย่าง เป็นต้น 3) ด้าน ฉันทลักษณ์ มีอนุฎฐภาฉันท์ 8 พยางค์ ที่เป็นปฐมภการวิปุลาคาถา เป็นต้น และ 4) ด้านอลังการ 5 อย่าง มีปสาทคุณ เป็นต้น