พุทธทาสภิกขุ: การเปลี่ยนผ่านแนวคิดหลังสมัยใหม่ในพระพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์รูปแบบการเสนอแนวคิดหลังยุคสมัยใหม่ของพุทธทาสภิกขุการวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดหลังยุคหลังสมัยใหม่ของพุทธทาสภิกขุถูกพิจารณาผ่านกระบวนการปฏิรูปพระพุทธศาสนาโดยมุ้งเน้นสร้างความเป็นเอกภาพในความแตกต่าง โดยพุทธทาสภิกขุเสนอแนวทางในการปฏิบัติเชิงโครงสร้างที่มีเป้าหมายเดียวกันและแนวทางปฏิบัติที่อาจแตกต่างหลากหลายกันได้ ท่านเห็นปัญหาว่าการนำเสนอพระพุทธศาสนานั้นเน้นพิธีกรรมมากกว่าปฏิบัติได้จริง ท่านมองว่า สังคมควรให้ความสำคัญกับการนำพระพุทธศาสนาไปปรับใช้ในชีวิตจริง ส่วนทัศนะมุมมองต่อแนวคิดหลังยุคสมัยใหม่ในพระพุทธศาสนา พุทธทาสภิกขุได้เสนอว่ามนุษย์ทุกคนนั้นต่างมีความตั้งใจในจุดเริ่มต้นและความต้องการในท้ายสุดเหมือนกัน แต่มีวิธีแสดงออกในรูปแบบที่แตกต่างกันไป เพราะสภาวะทางสติปัญญาของปัจเจกบุคคลแต่ละคนไม่เท่ากัน อีกทั้งการตรวจสอบพระพุทธศาสนาแบบคติชนวิทยาของพุทธทาสภิกขุได้ชี้ให้เห็นถึงกระบวนเข้าใจต่อบริบทของโลกสมมติและปรมัตถะถูกมองต่างกัน จึงนำไปสู่การปรับเปลี่ยนรูปแบบเรื่องเล่าขนาดใหญ่ทางสังคมศาสนาได้ถูกลดทอนให้กลายเป็นแค่เรื่องเล่าขนาดเล็กผ่านวัฒนธรรมชุมชน โดยเสนอให้เห็นผ่านวิถีชีวิตของปัจเจกบุคคลที่เป็นปุถุชนและอริยบุคคลที่ร่วมสร้างและดำรงอยู่ในวัฒนธรรมและขนบประเพณีเดียวกัน อีกทั้งท่านพุทธทาสยังพยายามเปิดพื้นที่สาธารณะในการที่สังคมโลกและสังคมพระสงฆ์ที่จะเชื่อมโยงเข้าหากันในแง่ของการปฏิบัติตนให้เอื้อประโยชน์สุขซึ่งกันและกันในการดำรงอยู่ร่วมกัน