การศึกษาเชิงวิพากย์ความสัมพันธ์ระหว่างปฏิจจสมุปบาทกับคุณค่าทางจริยะ

Abstract

วารสารวนัมฎองแหรกพุทธศาสตรปริทรรศน์ ปีที่ 4 ฉบับที่ 2 กรกฎาคม - ธันวาคม 2560 ISSN (Print): 2465-3683 ISSN (Online): 2730-3098

การศึกษาเชิงวิพากย์ความสัมพันธ์ระหว่างปฏิจจสมุปบาทกับคุณค่าทางจริยะได้แบ่งประเด็นที่สำคัญเป็น ๓ ประเด็นคือ ๑. ปฏิจจสมุปบาทในพุทธปรัชญาเถรวาท ๒. คุณค่าจริยธรรมในพุทธปรัชญาเถรวาท ๓. ความสัมพันธ์ระหว่างปฏิจจสมุปบาทกับคุณค่าทางจริยธรรม และมีข้อสรุปที่สำคัญ คือ ๑.ปฏิจจสมุปบาทเป็นหลักความจริงเรียกว่า ธรรมนิยาม และมีความสัมพันธ์กับคุณค่าทางจริยธรรม ดังนี้ ๒. ปฏิจจสมุปบาทเกี่ยวข้องกับหลักมัชฌิมาปฏิปทาอันถือเป็นหลักจริยธรรมขั้นสูงในพุทธปรัชญาเถรวาท โดยหลักปฏิบัติดังกล่าวเกี่ยวข้องกับคุณค่าแบบสัมพัทธ์กับคุณค่าระดับสังคม คือศีลและกุศลกรรมบถ โดยมีความสุขที่เกิดขึ้นแก่ตนเองและสังคมเป็นผลตอบแทน ฉะนั้น ปฏิจจสมุปบาทกับคุณค่าจริยะแบบนี้จึงกล่าวถึงความสุขเป็นผลที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติ ๒. ปฏิจจสมุปบาทเกี่ยวข้องกับผลที่เกิดขึ้นผ่านการปฏิบัติเท่านั้น แค่ความรู้แบบญาณวิทยาอย่างเดียวไม่อาจทำให้เข้าใจความจริงข้อนี้ได้ ตามข้อปฏิบัติของมัชฌิมาปฏิปทานั้นเขาสามารถลดละอัตตา นั้นคือความดับทุกข์และการบรรลุธรรม ฉะนั้น ปฏิจจสมุปบาทและคุณค่าจริยธรรมแบบนี้เป็นผลของการปฏิบัติ